Z dniem 13 października 2019 r. został uruchomiony nowy rejestr, tj. Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR). Stanowi on system teleinformatyczny służący przetwarzaniu informacji o beneficjentach rzeczywistych spółek. Organem właściwym w sprawach tego rejestru jest Minister Finansów. Jego uruchomienie stanowi realizację regulacji unijnych i oznacza nowe obowiązki dla większości spółek handlowych. Podstawę prawną funkcjonowania CRBR stanowi Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 z 20 maja 2015 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu (…), tzw. IV dyrektywa AML. Polska obowiązki nałożone tym aktem prawnym realizuje poprzez przepisy ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz. U. 2019 r. poz. 1115 ze zm. – dalej: ustawa) oraz dwa rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 16  maja 2018 r.: w sprawie zgłaszania informacji o beneficjentach rzeczywistych (Dz. U. poz. 968) oraz w sprawie wniosków o udostępnienie informacji o beneficjentach rzeczywistych oraz udostępniania tych informacji (Dz. U. poz. 965). Przepisy ustawy w zakresie CRBR, tj. jej rozdział 6 i art. 194-195 (por. art. 198 ustawy), a także wymienione rozporządzenia weszły w życie z dniem 13 października 2019 r.

 

Kogo dotyczą nowe obowiązki
Do zgłaszania informacji o beneficjentach rzeczywistych i ich aktualizacji zobowiązane są spółki:
– jawne,
– komandytowe,
– komandytowo-akcyjne,
– z o.o. oraz
akcyjne, z wyjątkiem spółek publicznych (art. 58 ustawy).

Od 1 marca 2020 r. katalogiem tym objęta zostanie także prosta spółka akcyjna (PSA).

Obowiązek zgłaszania i aktualizacji informacji o beneficjentach rzeczywistych nie spoczywa na spółkach partnerskich. Rozbudowana definicja beneficjenta rzeczywistego zawarta jest w art. 2 ust. 2 pkt 1 ustawy. Powiązana jest ona z definicją klienta. Przy tym obowiązek identyfikacji beneficjentów rzeczywistych swoich klientów mają instytucje obowiązane określone w ustawie. Podkreślić jednak należy, że w przypadku spółek chodzi o beneficjenta rzeczywistego tych spółek, a nie ich klientów. Omawiane obowiązki związane z CRBR nie zostały zawężone tylko do spółek, które są instytucjami obowiązanymi wskazanymi w art. 2 ust. 1 ustawy.

 

Definicja beneficjenta rzeczywistego
Beneficjentem rzeczywistym spółki jest osoba fizyczna lub osoby fizyczne:
sprawujące bezpośrednio lub pośrednio kontrolę nad spółką poprzez posiadane uprawnienia, które wynikają z okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiające wywieranie decydującego wpływu na czynności lub działania podejmowane przez spółkę, w imieniu których są nawiązywane stosunki gospodarcze lub przeprowadzana jest transakcja okazjonalna. W przypadku osób prawnych (tu: spółki będącej osobą prawną inną niż spółka, której papiery wartościowe są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym podlegającym wymogom ujawniania informacji wynikającym z przepisów prawa Unii Europejskiej lub odpowiadającym im przepisom prawa państwa trzeciego) ustawa wskazuje szczegółowo warunki ustalenia beneficjenta rzeczywistego. Zgodnie zatem z art. 2 ust. 2 pkt 1 ustawy, w przypadku spółki z o.o., niepublicznej spółki akcyjnej, a od 1 marca 2020 r. także prostej spółki akcyjnej, przez beneficjenta rzeczywistego rozumie się:
–    osobę fizyczną będącą udziałowcem lub akcjonariuszem spółki, której to osobie przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji tej spółki,
–    osobę fizyczną dysponującą więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym spółki, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi              uprawnionymi do głosu,
–   osobę fizyczną sprawującą kontrolę nad osobą prawną lub osobami prawnymi, którym łącznie przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji spółki, lub łącznie dysponującą więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie spółki, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu,
–  osobę fizyczną sprawującą kontrolę nad spółką poprzez posiadanie w stosunku do niej uprawnienia, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 37 ustawy o rachunkowości, lub
– osobę fizyczną zajmującą wyższe stanowisko kierownicze w przypadku udokumentowanego braku możliwości ustalenia lub wątpliwości co do tożsamości osób fizycznych określonych w tiret pierwszym, drugim, trzecim i czwartym oraz w przypadku niestwierdzenia podejrzeń prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.

Ministerstwo Finansów na swojej stronie internetowej poświęconej CRBR (https://www.gov.pl/web/finanse/centralny-rejestr-beneficjentow-rzeczywistych) wskazało, że ustawa definiuje jeszcze 2 przypadki, w których instytucje obowiązane identyfikują beneficjentów rzeczywistych swoich klientów. Dotyczą one przypadku, gdy klientem jest osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą albo klienta będącego trustem. Przy tym Ministerstwo wyjaśniło, że w tych dwóch przypadkach informacja o beneficjentach rzeczywistych (trustów i osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą) nie jest przekazywana do CRBR.

 

Dane podlegające zgłoszeniu
Informacje podlegające zgłoszeniu do CRBR obejmują dane identyfikacyjne:

spółek wymienionych w art. 58 ustawy, tj. nazwę (firmę), formę organizacyjną, siedzibę, numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, NIP; beneficjenta rzeczywistego i członka organu lub wspólnika uprawnionego do reprezentowania spółek wymienionych w art. 58 ustawy, tj. imię i nazwisko, obywatelstwo, państwo zamieszkania, numer PESEL albo datę urodzenia – w przypadku osób  nieposiadających numeru PESEL, informację o wielkości i charakterze udziału lub uprawnieniach przysługujących beneficjentowi rzeczywistemu (art. 59 ustawy). Ustawa wprowadza domniemanie, że dane wpisane do CRBR są prawdziwe (art. 68 ustawy).

Terminy i zasady dotyczące zgłoszeń
Spółki handlowe (z wyjątkiem spółek partnerskich i spółek akcyjnych publicznych), które są (będą) wpisywane do KRS od 13 października 2019 r., mają obowiązek zgłosić dane beneficjenta rzeczywistego nie później niż w terminie 7 dni od dnia wpisu do KRS. W przypadku zmiany informacji przekazanych do omawianego rejestru należy je zaktualizować w terminie 7 dni od daty ich modyfikacji. Do biegu tych terminów nie są wliczane soboty, dni ustawowo wolne od pracy, a także okresy awarii lub zakłóceń funkcjonowania systemu obsługującego rejestr na zasadach wskazanych w art. 60 ust. 3 ustawy. Z kolei spółki (z wyjątkiem spółek partnerskich i spółek akcyjnych publicznych), które zostały wpisane do KRS przed 13 października 2019 r., tj. przed dniem wejścia w życie przepisów dotyczących CRBR, mają obowiązek zgłosić informacje o beneficjentach rzeczywistych do 13 kwietnia 2020 r. Zgłoszenie jest bezpłatne. Musi go dokonać osoba uprawniona do reprezentacji spółki w formie elektronicznej na stronie internetowej https://www.podatki.gov.pl/crbr/. Gdy zgłoszenie zostanie poprawnie zarejestrowane, wówczas otrzyma numer referencyjny. W celu sprawdzenia zgłoszenia i pobrania urzędowego poświadczenia odbioru (UPO) należy skopiować  i zapisać ten numer. Osoba dokonująca zgłoszenia informacji o beneficjentach rzeczywistych i ich aktualizacji ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną zgłoszeniem do Rejestru nieprawdziwych danych, a także niezgłoszeniem w ustawowym terminie danych i zmian danych objętych wpisem do CRBR, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą osoba dokonująca zgłoszenia informacji o beneficjentach rzeczywistych i ich aktualizacji nie ponosi odpowiedzialności (art. 68 ustawy). Rejestr jest jawny CRBR jest jawny (art. 67 ustawy). Informacje są wprowadzane do tego rejestru niezwłocznie po ich zgłoszeniu lub aktualizacji. Dane te są przechowywane przez okres konieczny do realizacji zadań w celu przeciwdziałania praniu pieniędzy lub finansowaniu terroryzmu. Co ważne, przetwarzanie informacji o beneficjentach rzeczywistych zgromadzonych w Rejestrze odbywa się bez wiedzy osób, których informacje te dotyczą. Do przetwarzania danych osobowych zgromadzonych w CRBR nie stosuje się przepisów art. 15 ust. 1 lit. c) rozporządzenia RODO (art. 63-66 ustawy).

 

Zobowiązane spółki, które nie dopełnią omawianego obowiązku, podlegać będą karze pieniężnej do wysokości 1.000.000 zł.

 

Link do CRBR